martes, 27 de septiembre de 2016

NO PAÍS DOS PITUFOS

Non é un día de celebracións, aínda que para algúns si. É difícil explicar o que realmente sucedeu onte en Galicia tras a xornada electoral. Aínda que todos sabiamos que o PP ía gañar as eleccións, sempre quedaba a esperanza de que non chegase á maioría abosluta. Pero chegou. E non por primeira vez e seguramente non pola última. A pesares de todos os mítines e de utilizar as redes sociais para denunciar a política continua de recortes nos servizos públicos, o candidato á Xunta de Galicia do Partido Popular acadou a maioría absoluta dun xeito rotundo. E a representación gráfica dese trunfo é un mapa da nosa terra que podería acompañar un avance da próxima aventura dos Pitufos:




Moita xente doutras comunidades autónomas ou doutros países do mundo preguntaránse cómo é posible. Eu tamén. Só 10 concellos dun total de 314 votaron maioritariamente a outros dous partidos, 9 ao PSdG-PSOE e 1 á Marea Atlántica. A poboación destes concellos é unha procentaxe baixísima no total galego, así que non hai análise en contra que valga.

O terrible disto é que preguntas e non coñeces a ninguén que diga "eu votei ao PP". Coñezo xente que si o fixo, pero xente convencida do seu voto e das súas crenzas que están orgullosos de pertencer ou votar ao PP. Son admirables porque ten que ser moi difícil aguantar todo o que se lles di da corrupción, dos recortes, da soberbia, do caciquismo... pero non desisten. 

Xa nos tempos que gañaba Fraga en Galicia preguntábame por qué. Daquela aínda estaba moi recente a morte de Franco e a democracia ía paseniño, así que as redes caciquís no rural funcionaban sen descanso. O discurso do medo imperaba e as urnas enchíanse de votos a Alianza Popular e posteriormente ao Partido Popular. ¿Cómo se podía combater iso? Coa educación da xente, pouco a pouco e co paso dos anos as cousas irían cambiando.

Tivemos unha luz cando o PSdG-PSOE e o BNG puideron gobernar durante 4 anos, no chamado bipartito, entre 2005 e 2009, pero a ilusión morreu cando a continuación o actual candidato Alberto Núñez Feijóo, conseguía de novo o trunfo para o Partido Popular e dende aquela revalidou dúas maiorías absolutas máis, a última onte. Despois de cavilar moitos anos, teño feita a miña análise, que pode ser certa ou non, pero é o que penso do que vivín e do que vexo no día a día nas rúas da miña cidade e nas vilas ás que adoito ir.

En Galicia hai un terzo da poboación que non vota. É moi raro chegar ao 70%, a participación quédase sempre en torno a un 60 / 65 % ou incluso menos. Moita poboación é rural e espallada, e aínda que parece que o seu control é máis difícil, pois a realidade é que non é así. A xente do rural galego ten un xeito de pensar baseado nunhas crenzas e estruturas bastante ancoradas por determinadas circunstancias históricas e sociais que Galicia viviu dende sempre, hai que darse de conta que somos o extremo occidental de Europa e fin da terra coñecida ata moi entrada a Idade Moderna. O que si acontece é que tiveron pouco acceso a estudos e cultura, moita xente emigrou durante os séculos XIX e XX e a súa economía baseábase na subsistencia, con todo o que iso implica. Tratábase de manter á familia e ás veces aos achegados e para iso había que conseguir un traballo que dese cartos, aínda que fose lonxe do país, de aí a emigración. Arxentina, Cuba, Venezuela, Uruguai e posteriormente Alemaña, Bélxica, Francia e sobre todo Suíza, foron os países con maior presenza de galegos. En moitos casos, sobre todo os americanos, quedaron alá, pero no resto a maioría voltaron cando fixeron o seu particular "peto" para ser ben vistos nas súas vilas e aldeas e ter unha posición económica por riba dos seus conveciños. Iso si, un gran coche, unha gran casa e, se cadra, un pequeno negocio (xeralmente unha cafetería) para seguir facendo cartos unha vez voltasen. Isto, en certo xeito, acercábaos ás estruturas de poder, pero non accedían a el, só acababan converténdose en novos "pións" das estruturas establecidas, que servían tamén para resolver aqueles asuntos para os que estas persoas non se sentían seguras, especialmente os relacionados coa burocracia, á que consideraban para xente "estudada". 

Continuouse así cunha estrutura de redes clientelares que chegan aos tempos das prácticas caciquís dos ss. XIX e XX. No rural isto segue a ser moi frecuente porque ademáis o Estado dispón dos organismos administrativos perfectos para iso: as deputacións provinciais, imprescindibles nun territorio de pequenos concellos aos que hai que dar unha serie de servizos básicos. Diredes vós, "a que vén todo este rollo?" Pois vén a que outro 33 % dos votos en Galicia débense a este sistema clientelar, similar ao que pode haber noutras rexións de España ou de Europa. 

Cando empecei a saber que isto era así, alá polos tempos do instituto, a min fervíame o sangue, incluso nas clases de Ética plantexábannos o dilema moral desta práctica. Tamén os partidos de esquerda daqueles primeiros anos denunciaban en todas as eleccións o "carrexo" de votantes por parte do partido que ten instaurado este sistema en Galicia, o PP. Co paso do tempo e con estudos posteriores xa con 30 anos, aprendín que isto forma parte de moitas culturas polo que expliquei antes. En España non é sempre o mesmo partido o que leva a cabo esta práctica que é difícilmente combatible. En Euskadi, o PNV; en Cataluña, a antiga CiU; en Andalucía, o PSOE... Polo tanto, a existencia de voto "cautivo" e non reflexivo axuda a conseguir estes resultados. Por iso non é difícil ver durante a xornada electoral como as monxas dos asilos de anciáns levan a todos os seus usuarios a votar sen saber estes a quen votan; igualmente en moitos concellos rurais e mesmo na cidade (eu véxoo no meu colexio electoral) o encargado disposto polo partido é o que controla durante todo o tempo de votación quen vai votar e quen non, incluso axuda a aqueles que non teñen medios para acercarse ao colexio electoral. Asegúrovos que onte vin entrar no mesmo como nunca vira moita máis xente impedida, en cadeira de rodas ou con muletas que noutras convocatorias anteriores, incluso un votante chegou a caer e foi enseguida axudado polos interventores do partido para que se levantase e votase.

Ademáis este "voto cautivo" convértese na peaxe que moitas persoas acaban pagando porque o político de turno lles arranxou un favor a cambio do voto. Parece algo incrible no século XXI, pero é así. Persoas que despois de 40 anos de democracia avalan unhas prácticas clientelares sen cuestionarse se están ben ou mal, simplemente conseguiron para os seus o que buscaban, que pode ser un posto de traballo nunha empresa dun amigo do político, arranxar o papeleo dunha pensión vitalicia, colocar a un fillo ou filla nun posto importante na Deputación despois de ter estudado unha carreira, conseguir a licencia para a construcción dunha casa ou chamizo anexo e que non contribúa no IBI. Cando vivín en Padrón coñecín xente que mo contaba sen rubor e o admitían e eu non podía nin comprendelo nin aceptalo, pero cheguei a buscarlle un sentido. Cal é? Pois simplemente a inseguridade e a incultura da xente, pero sobre todo o primeiro. Ante un asunto vital que require un longo camiño burocrático, as persoas buscan a maneira de "atallar" ese camiño por medio deste intermediario a cambio do seu voto nalgúns casos de por vida e incluíndo a fillos, noras, pais, netos... O trasfondo disto é que para min non é aceptable, pero para moita xente si, tanto o político como a persoa axudada, porque os dous obteñen beneficios. O político cre firmemente que está a facer unha boa acción e o cidadán considera que o seu voto é o xeito de pagarlle. Para min é, simplemente, corrupción, pero que é a nivel legal difícilmente demostrable.

E nos queda o outro 33 % dos votos, o que eu chamo voto libre, o voto da xente que non ten presións para escoller por calquera opción política segundo as súas crenzas. Lóxicamente, aquí tamén van votos para o Partido Popular, que representa á dereita española, de forte sentido católico, conservadora, clasista, defensora da iniciativa privada frente á pública e moi pragmática. A nivel de comunicación hai que recoñecer que son de 10, a súa campaña a nivel de slogan e grafismo foi sen dúbida a mellor e a nivel de partido tamén sen dúbida foi o máis unido en torno ao líder. Os medios de comunicación maioritarios tamén están controlados por eles, así que só podería producirse un miragre onte. E non, para un non crente, é difícil que pase. A división da esquerda, o descoñecemento dos e das candidatas e candidatos, intereses máis a nivel de partido que a nivel de comunidade autónoma fixeron o resto. Se houbo un partido que se pode dicir trunfador despois do PP, ese foi o BNG, que acadou 6 escanos de 75 cunha candidata fiable, un proxecto veraz e unha consistencia, tendo un rival novo moi forte como é En Marea, a confluencia galega de Podemos que conseguiu pasar en votos ao PSdG-PSOE e empatar en escanos, como calificaron algúns periodistas na radio, "sorpasiño".

En definitiva, 4 anos máis de goberno de dereitas en Galicia, recortando en servizos esenciais como sanidade e educación, cunha poboación envellecida (a taxa máis alta de Europa) porque os xoves emigran, salarios moi baixos con respecto á media nacional e non digamos á europea, traballos precarios e sen oportunidades de promoción para recén licenciados, mulleres e parados de longa duración; falta de emprendemento en sectores básicos da nosa economía como o gandeiro, pesqueiro ou lácteo; unha promoción do turismo mellorable, listas de espera, incendios, aulas pechadas, colexios nos que chove dentro das aulas, falta de mestres... O panorama é desolador, pero un 47,5% dos votos quixeron isto, a pesares de que un terzo deles é cautivo. Existirá momento en que se acabe con esta democracia clientelar da que disfrutamos en España? A min entristéceme moito que sexamos así, que a xente non se pare a pensar por uns minutos a forza que ten un voto. Somos para analisar antropolóxicamente, seguro que algún estudante de calquera recuncho de Europa desfrutaría facendo aquí a súa tese porque abofé que somos peculiares.

Pero, como me dixo hoxe un bó amigo, maior, votante socialista dende sempre e por dentro todo un filósofo galego... "Alfonso, el sol sale todos los días". Aí queda iso, déanlle voltas, saquen as súas conclusións e escriban. Se cadra é mellor así (eu estou convencido que non), pero seguro que moitos deses votantes do rural hoxe son exactamente igual de felices que foron onte, sen saber sequera a que partido votaron aínda que teñan que agardar por unha consulta dun especialista 7, 8, 9 meses ou pagar 8 euros por cada sesión de quimioterapia na sanidade pública, sachando na súa hortiña e recollendo aos netos que saen dunha escola xélida e con falta de mestres, construida ao lado dun monte incendiado no pasado verán. Isto é Galicia, disfrútena se nos visitan, serán sempre benvidos.



domingo, 18 de septiembre de 2016

SANTA RITA, RITA...

Ha comenzado septiembre, un nuevo curso, una vuelta a la rutina que es como una especie de "año nuevo" con novedades en muchas familias, gastos si cabe más abundantes que en vacaciones y los niños un añito más crecidos. Y también es la fecha para empezar el curso político, aunque con la dinámica que llevamos desde hace casi un año pues nos estamos todos haciendo un poco expertos en investiduras, plazos, elecciones, etc. Lo cierto es que el común de los mortales está bastante harto de la situación en el Parlamento, casi un año de un gobierno interino y mucha incertidumbre, no sólo a nivel político, sino también económico o social.

La situación que ya imagino todos sabéis es que el pasado día 2 el candidato del partido más votado en las elecciones del 26 de junio, Mariano Rajoy (PP), se presenta a la investidura y no consigue los votos necesarios para ser presidente, a pesar de haber alcanzado el apoyo de Ciudadanos y quedarse a tan solo 6 votos de la mayoría simple. Así que desde esa fecha tienen que pasar 60 días para que haya una nueva sesión de investidura, con el mismo u otro candidato, y si no se logra se disuelven las Cortes y se convocan de nuevo elecciones, que serían las terceras en un año. Es una situación insólita no solo en España, sino también en Europa, no por el tiempo sin gobierno (Bélgica todavía nos gana), sino por las convocatorias electorales, que se acogen lógicamente a lo escrito en la Constitución. Aquí ya vemos uno de los motivos por los que es necesaria una reforma de la misma, no podemos estar en este bucle indefinidamente, y con la existencia de 4 partidos mayoritarios se hace obligatorio alcanzar acuerdos.

Y la dinámica política desde entonces está llena de acusaciones cruzadas de culpabilidad, de guiños para alcanzar un acuerdo de izquierdas, de tripartitos del cambio, de pactos con partidos nacionalistas e independentistas. Además en una semana hay elecciones en dos comunidades autónomas de las llamadas "históricas": Euskadi y nosotros, Galicia. Y la estrategia de los partidos es ver qué pasa el próximo domingo día 25. Creo que una vez se conozcan los resultados en ambas la situación en el gobierno del país puede solucionarse, lo que no se sabe es si será a favor de unos o de otros porque las urnas suelen ser muy caprichosas.

Pero entremedias tenemos también el inicio del año judicial, y se presenta interesante, sobre todo para el PP que tendrá que soportar varias causas por corrupción de los últimos años. A cualquier español nombres como "Gürtel", "Púnica", "Bankia" o personalidades como Bárcenas, Rato, Rus, Granados,, Fabra, no les resultan desconocidos. Sin embargo, esta semana esa ignominiosa lista ha tenido el "ingreso" de uno de los nombres que representa el número que faltaba para el bingo: la ex-alcaldesa de Valencia y actual senadora autonómica, Rita Barberá.




Estos días las cadenas de televisión se están poniendo las botas desgranando el auge y caída de esta mujer por lo que supone para su partido y como símbolo de lo que ha sido (y sigue siendo en muchos lugares) la corrupción en España. Si hay una región en nuestro país que escenifica la bacanal de corrupción que asola todo el territorio, esa es la Comunidad Valenciana. En los últimos años hemos visto como personalidades políticas del Partido Popular de las tres provincias han sido investigados, detenidos, encarcelados por sus prácticas de gestión, llegando en algunos puntos a considerarse muy parecidas a una "mafia". Hemos escuchado grabaciones en las que se hablaba abiertamente de blanqueo de dinero, de donaciones opacas, de "mordidas" por adjudicar tal o cual construcción, todas ellas conseguidas por un "arrepentido" que hasta hace poco vestía trajes de marca y se autodefinió como un "yonqui del dinero", pero llegó a un punto que dijo "basta" y empezó a destapar toda la trama de corruptelas y entramado que tanto regalaba bolsos de marca de 800 € como colocaba a un familiar de tal o cual político en un puesto de por vida, blanqueaban billetes de 500 € por donaciones fraudulentas o se contaban 12000 € de comisión por una obra adjudicada. Este hombre, Marcos Benavent, que hoy viste con un estilo completamente alternativo, está siendo el clarificador de todo este negocio que malgastaba dinero en edificios como la Ciudad de las Artes y las Ciencias de Valencia mientras a pocos metros los niños y niñas acudían a un colegio en barracones y en unas condiciones que rayan la insalubridad y el riesgo.




(Foto de los barracones del CEIP 103 de Valencia con la Ciudad de las Artes y las Ciencias al fondo. Por desgracia no es el único, en toda la Comunidad Valenciana hay innumerables colegios e institutos con estas caracterícticas).

Durante los últimos meses fuimos viendo como iban cayendo uno tras otro los pequeños "reyezuelos" vinculados al Ayuntamiento de Valencia: concejales y concejalas, asesoras y asesores... pero faltaba la "reina" de esta partida de ajedrez, la mujer a la que su partido intentó proteger en el Senado sin ser elegida por los ciudadanos, sino designada por las Cortes de la Comunidad Valenciana. Pero esta semana el juzgado le comunica que va a ser investigada, a pesar del aforamiento que supone ser senadora, porque hay indicios más que claros de que es imposible que ese entramado fraudulento no podía hacerse a sus espaldas y sin que ella supiera nada.

Rita Barberá fue alcaldesa de Valencia nada más y nada menos que 24 años, encadenando mayorías absolutas en la tercera ciudad de España. Era un icono para su partido y acto al que acudía ella en cualquier campaña electoral la asistencia era a rebosar. La plaza de toros de Valencia se llenaba hasta la bandera en los tiempos de Aznar, después con Rajoy, en los mítines autonómicos... porque su poder era inmenso. Valencia acogió durante su mandato grandes eventos y se realizaron obras faraónicas que la pusieron en el mapa de España y del mundo: la copa América de vela, una prueba de Fórmula 1 puntuable, la visita del Papa Benedicto XVI, la construcción de la faraónica Ciudad de las Artes y las Ciencias, la proyección de la fiesta de las Fallas. Pero todo esto se hizo a costa de despilfarrar, de beneficiar con dinero a los amigos y dejando en muchos casos los servicios fundamentales de bienestar para los ciudadanos bajo mínimos: copago sanitario, escuelas tercermundistas, precariedad laboral... Era una situación insostenible, no sólo en la ciudad, sino en toda la región, en la que incluso se llegó a construir el primer aeropuerto del mundo sin aviones, el de Castellón, con una pompa en su inauguración cuestionable en cuanto a su consideración moral o ética. A ese aeropuerto llegan hoy pocos vuelos semanales y por lo que pone en su página web se puede volar a Londres, Bristol, Sofía y Bucarest, después de estar más de dos años sin ningún tipo de operación desde que se inauguró.

Pero a pesar de saberse todo este proceder de estos políticos, lo asombroso es que los votantes siguen dándoles mayorías sin hacer el más mínimo ejercicio de reflexión sobre su voto. Como os dije, en una semana votamos en Galicia. Situaciones como las de Valencia también se viven aquí y las encuestas siguen dando como ganador de las elecciones al Partido Popular, incluso con mayoría absoluta. Y en Galicia arden los montes y no hay suficientes medios para combatir el fuego, viendo en televisón cómo llegan los camiones de bomberos al frente del incendio y entrando las brigadas en las casas cercanas a pedir mangueras para poder lanzar el agua o utilizando ramas de árboles para golpear en la primera línea de fuego; también en Galicia abundan los meses de espera para una operación en la sanidad pública, aparte de padecer el copago farmacéutico; muchas escuelas están sin mantenimiento, cerrando aulas para mezclar niños, con falta de profesorado o con rutas de transporte kilométricas que  hacen que los niños pasen una o dos horas en un autobús escolar cada día; la población joven ha tenido que emigrar porque no se fomenta el empleo y no hay sueldos dignos y somos la región de Europa más envejecida. Es decir, la política neoliberal da de lleno también en nuestra región, mientras seguimos viendo como nuestros particulares "reyezuelos" de pequeños ayuntamientos o diputaciones son denunciados incluso por acoso sexual y ni se inmutan.

Y yo me he preguntado muchas veces el trasfondo de todo esto. Es decir: ¿por qué, a pesar del robo y del desfalco, un colectivo de personas de un ayuntamiento o comunidad autónoma, vota irremediablemente a los mismos? Es triste llegar a estas conclusiones, pero cada día me convenzo más de que mucha gente cuando va a votar echa en la urna la papeleta de aquellos que, al menos una vez en la vida, han resuelto o beneficiado personalmente al votante y representan el mismo modo de actuación que ellos tienen en su vida. En conclusión, es indignante ver el desfalco de Rita Barberá y sus concejales en Valencia, pero más indignante es oír decir a ministros en los canales de televisión que saben que "ella lo está pasando mal y que seguramente no sabía que estaba haciendo algo incorrecto". ¿¿¿PERDÓN???

Realmente se piensa así. Mucha gente en España, después de 40 años de democracia, piensan que la gestión debe hacerse sin unas normas legales, es decir, "libre". Si me puedo saltar el trámite burocrático, los "papeles" para pedir una ayuda, subvención, un trámite... porque el "político amigo" me lo arregla por el "atajo" de la corrupción, pues adelante. Y si ese trámite me reporta un trabajo de por vida, colocar a mi hija en tal puesto, conseguir no pagar a Hacienda por unas tierras que tengo abandonadas en el pueblo o la construcción de mi casa al margen de la Ley de Costas, pues mi voto será cautivo de por vida. Se trata del "yo" sin importar el otro, la colectividad, el bien común. Toda esa trama de favores, beneficios, prebendas, se traduce en un sistema podre que es necesario de una vez por todas acabar con él, sobre todo cuando la gestión implica un importe económico de millones de euros, como pasó en Valencia.

Y este modo de actuar es muy rentable para la derecha española, que además hay que reconocerles la segunda parte del entramado: la propaganda, el márketing que hacen de todo lo que logran. Y claro, la gente quiere estar al lado del ganador, del lujo, del que tiene el cochazo, la ropa de marca o la mansión al lado del mar. Y sí, a los partidos de izquierda les cuesta combatir esto, ya que sus votantes son más reflexivos a la hora de elegir su voto y sus prácticas menos llamativas, aunque tampoco están exentos de escándalos porque gente corrupta hay en todas las formaciones políticas y en todos los colectivos. Además ante cualquier fallo son más duramente criticados por los ciudadanos porque presuponen que deben tener más ejemplaridad que los integrantes de la derecha; que su misión es demostrar con total limpieza alcanzar lo propuesto en su programa porque si no lo hacen, se lo demandarán con creces, mientras que a la derecha no le exigen nada. Sin embargo, el caso de Rita Barberá ha levantado voces incluso dentro de su propio partido, donde los miembros más jóvenes piden abiertamente y sin tapujos que deje su escaño en el Senado y que se retire para que pueda actuar la Justicia. 

En definitiva, se presenta un otoño jugoso en lo que se refiere a política en España. Yo creo que no se llegará a unas terceras elecciones porque nadie las quiere y la cordura de los políticos se impondrá de una forma u otra. Han salido voces que, en caso de haberlas, ninguno de los 4 cabezas de los partidos principales deberían presentarse, pero insisto en que no creo que eso ocurra. Seguramente después del próximo domingo habrá algo más de luz para llegar a tener un presidente en España (yo evidentemente espero que sea Pedro Sánchez). Lo que sí tengo claro es que el cambio generacional después de 40 años es necesario y personas de más de 60 años deberían dar un paso atrás de las primeras filas y dejar que las personas de mi generación y más jóvenes se hagan cargo del país, igual que lo hizo Adolfo Suárez en la transición o posteriormente Felipe González. Preparación tenemos, sea cual sea nuestro color político, y gente muy válida la hay en todos los partidos, con otras formas de entender la gestión alejadas de esa corrupción tan enraizada. El cambio, poco a poco, tendrá que llegar a España y a cada rincón de nuestro país, ojalá sea en pocas semanas y lo pueda contar por aquí.